१. कथा:
पुरानो समयको कुरा हो, एक ब्राह्मणी भगवान विष्णुको अनन्य भक्त थिइन्। उनले कठोर व्रत र उपवास गरे पनि दान-धर्ममा रुचि राख्दिनथिन्। उनको घरमा प्रशस्त सम्पत्ति थियो, तर उनले गरिब वा ब्राह्मणहरूलाई दान दिँदिनथिन्।
एकदिन भगवान विष्णु वृद्ध ब्राह्मणको रूप धारण गरेर उनको घरमा भिक्षा माग्न आए। उनले भिक्षा दिन अस्वीकार गरिन्। यस व्यवहारले भगवान् अप्रसन्न भए, र उनको सम्पत्ति क्रमशः नष्ट हुन थाल्यो। केही समयमै उनको घरमा दारिद्र्य छायो, खानाको कमी भयो, अनि उनी दुःखी बनिन्।
पछि उनले एक ऋषिलाई आफ्नी पीडाको समाधान सोधिन्। ऋषिले उनलाई षट्तिला एकादशी व्रत गरेर तिल (गुर्जो) सहित दान गर्न सुझाव दिए। उनले ऋषिको सल्लाह अनुसार षट्तिला एकादशीको व्रत गरिन् र तिलबाट बनेका वस्तुहरू (तिल मिश्रित जल, तिल दान, तिल लड्डू, तिलको स्नान आदि) दान गरिन्। यसबाट उनको घरमा पुनः सम्पन्नता आयो, र उनले परम मोक्ष प्राप्त गरिन्।
२. महत्त्व:
- षट्तिला एकादशी व्रतले गरीबी, पाप, र अशुभ शक्तिहरू हटाउने विश्वास गरिन्छ।
- यस दिन तिल (सेसामे) को विशेष महत्त्व हुन्छ। तिल जल, तिल स्नान, तिल दान, तिल प्रसाद, र तिल होम गरी कुल छ प्रकारका (षट्) विधिहरूमा तिलको प्रयोग गरिन्छ।
- व्रतले पुण्य फल प्रदान गर्छ, पितृहरूलाई शान्ति दिन्छ, र भगवान विष्णुको कृपा प्राप्त हुन्छ।
- तिल दान गर्नुले विशेष पुण्य प्राप्त हुन्छ, जसले गरीबी हटाउने विश्वास गरिन्छ।
३. व्रत विधि:
- ब्रह्ममुहूर्तमा उठी स्नान गरी भगवान विष्णुको पूजा गर्ने।
- तिल मिश्रित जलले स्नान गर्ने।
- व्रत बस्ने (निर्जला वा फलाहार)।
- रातभर जागरण गरी हरिनाम संकीर्तन गर्ने।
- तिल मिश्रित अन्न, तिल लड्डू, वा अन्य वस्तुहरू ब्राह्मण वा गरिबलाई दान गर्ने।
निष्कर्ष:
षट्तिला एकादशी एक अत्यन्त पुण्यदायी व्रत हो, जसले दारिद्र्य हटाएर समृद्धि ल्याउने विश्वास गरिन्छ। विशेष गरी, यस दिन तिलको दान अनिवार्य मानिन्छ। यो एकादशी भगवान विष्णुको कृपा प्राप्त गर्ने महत्वपूर्ण अवसर हो।
